การรับประทานโปรตีนเสริม จำเป็นกับใครบ้าง
โดย ภก. ขวัญชัย นันทะโย | 10/07/2558 (จาก www.megawecare.co.th)

การรับประทานโปรตีนเสริม จำเป็นกับใครบ้าง

โปรตีน เป็นสารอาหารหมู่หนึ่งในห้าหมู่ที่จำเป็นต่อร่างกาย อาหารประเภทโปรตีนนี้ร่างกายได้รับมาจากทั้งพืชและสัตว์ โดยหน่วยย่อยของโปรตีนคือ กรดอะมิโน ร่างกายต้องการโปรตีนเพื่อการเจริญเติบโต สารโปรตีน จึงมีความสำคัญต่อร่างกายมากที่สุด ทั้งนี้เพราะเลือด กล้ามเนื้อ ผิวหนัง เล็บ และอวัยวะต่างๆ ของร่างกาย ล้วนมีโปรตีนเป็นองค์ประกอบที่สำคัญ

ใครบ้างที่ควรรับประทานโปรตีนเสริม

• ผู้สูงอายุทุกคน สังเกตได้ว่าผู้สูงอายุมักมีโอกาสเกิดการขาดอาหาร อาจเนื่องมาจากหลายสาเหตุ เช่น มีภาวะเบื่ออาหาร อาหารไม่ย่อย ไม่ชอบเคี้ยวเนื้อสัตว์อาจเพราะมีปัญหาเรื่องฟัน
• ผู้ป่วยระยะพักฟื้น หรือผู้ที่มีโรคเรื้อรัง หรือผ่านการผ่าตัด เช่น ผู้ป่วยมีการผ่าตัดอวัยวะชิ้นต่างๆ ในร่างกาย ซึ่งผู้ป่วยจะต้องการโปรตีนในปริมาณสูงมากเพื่อซ่อมแซมตัวเอง แต่ในช่วงที่ป่วยกลับไม่สามารถรับประทานอาหารได้มากเหมือนปกติ ก็จะยิ่งทำให้ฟื้นฟูตัวเองได้ช้า
• ผู้ป่วยที่ต้องการเพิ่มภูมิต้านทานโดยเฉพาะ เช่น ผู้ป่วยโรคเอดส์ ผู้ป่วยโรคเบาหวาน มีความจำเป็นต้องได้รับโปรตีนปริมาณสูงเพื่อช่วยเสริมเม็ดเลือดทั้งเม็ดเลือดขาวและเม็ดเลือดแดง จึงจะช่วยให้ร่างกายแข็งแรงได้
• เด็กที่ไม่ได้รับประทานนมมารดา หรือมีปัญหาแพ้นมวัว ซึ่งทำให้มีทางเลือกในการเสริมโปรตีนได้น้อยลง การรับประทานโปรตีนไม่เพียงพออาจทำให้เด็กวัยนี้เจ็บป่วยบ่อยกว่าเด็กในวัยเดียวกัน

อาการที่สังเกตได้ว่า ควรรับประทานโปรตีนเสริม

• ลักษณะร่างกายดูซูบซีด ไม่สดใส หรือดูแก่ก่อนวัย รูปร่างไม่กระชับ เต่งตึงเหมือนก่อน
• มีปัญหาผมหงอก หรือผมร่วงมากผิดปกติ อย่างไม่มีสาเหตุที่ชัดเจน
• ผิวหนังมีลักษณะหยาบกร้าน รวมถึงเล็บดูแห้งและฉีกขาดได้ง่าย
• รู้สึกห่อเหี่ยว ไม่กระฉับกระเฉง สมองไม่ปลอดโปร่ง คิดช้าหรือคิดไม่ออก
• ป่วยบ่อย และใช้เวลานานกว่าปกติจึงจะหายจากความเจ็บป่วยนั้น

ประโยชน์ของโปรตีนที่มีต่อร่างกาย

1. เป็นโครงสร้างหลักของร่างกายในส่วนของกล้ามเนื้อ เอ็น กระดูก เป็นต้น
2. เป็นส่วนประกอบสำคัญในเม็ดเลือดแดงในการนำส่งอาหารและออกซิเจนไปเลี้ยงเซลล์ทุกชนิดในร่างกาย
3. สร้างความเจริญเติบโตและซ่อมแซมส่วนที่สึกหรอ ให้แก่ร่างกาย
4. สร้างน้ำย่อย ฮอร์โมน น้ำนม และสารภูมิคุ้มกันโรคให้แก่ร่างกาย
5. ช่วยรักษาความสมดุลของกรดและด่างของร่างกาย ซึ่งสำคัญต่อปฏิกิริยาต่างๆ ในร่างกาย
6. ช่วยรักษาความสมดุลของน้ำในหลอดเลือด เนื้อเยื่อ และเซลล์ ถ้าร่างกายขาดโปรตีนนานๆ  จะทำให้เลือดใสหรือมีภาวะเลือดจาง เนื่องจากน้ำจากเลือดจะถูดดูดซึมเข้าไปในเนื้อเยื่อ ทำให้เกิดอาการบวมทั่วไป คนขาดโปรตีนจึงมีอาการบวมตามตัว
7. ให้พลังงานแก่ร่างกาย ในกรณีที่ร่างกายขาดพลังงาน จากคาร์โบไฮเดรตและไขมัน โดยโปรตีน 1 กรัม จะให้พลังงานประมาณ 4 กิโลแคลอรี่ 

แหล่งอาหารโปรตีนที่เราควรเลือกรับประทาน

อาหารที่เป็นแหล่งของโปรตีนมีหลากหลาย เช่น นมวัว นมถั่วเหลือง เนื้อสัตว์ เป็นต้น ความแต่งต่างของคุณภาพโปรตีนจากแหล่งต่างๆ ตามตารางที่แสดงไว้  สรุปได้ว่าการรับประทานเวย์โปรตีนไอโซเลทจะให้ปริมาณโปรตีนเข้าสู่ร่างกายได้มากถึง 90% เมื่อเทียบกับอาหารที่รับประทานเข้าไป 100% และไม่มีไนโตรเจนเหลือให้กำจัดออกจากร่างกายเลย

Ref: U.S Dairy Export Council, Reference Manual for U.S. Whey Products 2nd Edition, 1999 and Sarwar, 1997. 

เวย์โปรตีนไอโซเลทเป็นทางเลือกของการรับประทานโปรตีนเสริม

ปัจจุบันมีการเลือกใช้เวย์โปรตีนเป็นแหล่งอาหารที่ให้คุณค่าและเป็นทางเลือกของการทดแทนการขาดโปรตีน

เวย์โปรตีน คือ โปรตีนที่สกัดจากนมวัว โดยนำน้ำนมวัวที่คัดแยกจากกระบวนการทำเนยแข็งมาสกัดส่วนที่เป็น คาร์โบไฮเดรต ไขมัน ออกให้เหลือส่วนที่เป็นโปรตีนบริสุทธิ์ที่เข้มข้น จากนั้นนำมาผ่านกระบวน การทำให้แห้งเพื่อให้อยู่ ในรูปผงพร้อมชงดื่ม ทั่วไปแบ่งเป็น 2 ประเภทใหญ่ๆ ได้แก่

1. เวย์โปรตีนคอนเซนเตรต (Whey Protein Concentrate : WPC) มีความเข้มข้นของโปรตีนที่ 29-89%
2. เวย์โปรตีนไอโซเลต (Whey Protein Isolate : WPI) เป็นโปรตีนที่ผ่านกระบวนการแยกแลคโตสและไขมันออก มีความเข้มข้นของโปรตีน 97-98%
3. เวย์โปรตีนไฮโดรไลเซต (Whey Protein Hydrolysate : WPH) เป็นโปรตีนที่ถูกย่อยและดูดซึมได้เร็วที่สุด นิยมใช้สำหรับการให้อาหารทางเส้นเลือด

ข้อดีของการใช้เวย์โปรตีนไอโซเลตเป็นทางเลือกเพื่อรับประทานโปรตีนเสริม

1. เวย์โปรตีนไอโซเลทย่อยง่ายและดูดซึมไปใช้ในร่างกายได้ดีที่สุดเมื่อเทียบโปรตีนจากแหล่งอื่น เหมาะสำหรับผู้สูงอายุและผู้ป่วยพักฟื้นที่ไม่สามารถเคี้ยวอาหารได้เหมือนปกติ และกระบวนการดูดซึมสารอาหารทำได้ไม่เต็มที่
2. เป็นแหล่งที่ให้ปริมาณโปรตีนที่สูงสุดเมื่อเทียบกับโปรตีนชนิดอื่น
3. สำหรับผู้ที่ดื่มนมวัวแล้วมีอาการท้องเสียนั้น เนื่องจากเวย์โปรตีนไอโซเลทไม่มีน้ำตาลแลคโตสเหลืออยู่ จึงรับประทานได้ในผู้ที่ไม่มีน้ำย่อยน้ำตาลแลคโตส
4. ผู้ที่ดื่มนมวัวแล้วมีอาการแพ้หรือมีผื่นขึ้นเพราะร่างกายแพ้โปรตีนเคซีนที่อยู่ในน้ำนมวัว แต่เนื่องจากกระบวนการผลิตเวย์โปรตีนไอโซเลท มีการสกัดเคซีนออกทั้งหมด ทำให้ดื่มได้ในผู้ที่มีอาการแพ้นมวัว

ความต้องการโปรตีนของแต่ละบุคคล

คนเราต้องการโปรตีนในแต่ละวันมากน้อยเพียงใด ขึ้นกับปัจจัย 2 ประการ คือ อาหารที่รับประทานมีปริมาณและคุณภาพของโปรตีนอย่างไร และตัวผู้รับประทานอายุเท่าไร ตั้งครรภ์หรือให้นมบุตรอยู่หรือเปล่า ตลอดจนมีอาการเจ็บป่วยอยู่หรือไม่ ความต้องการของโปรตีนจะลดลงตามอายุ

ประโยชน์ที่ร่างกายจะได้รับจากการรับประทานเวย์โปรตีนไอโซเลทในการดูแลสุขภาพ

1. เพิ่มประสิทธิภาพของระบบภูมิต้านทานในร่างกาย สำหรับคนทุกวัย
2.  สำหรับผู้ที่รับประทานอาหารได้น้อยลง หรือรับประทานอาหารไม่หลากหลายเช่น มีภาวะเบื่ออาหารหรืออาหารไม่ย่อย ซึ่งอาจมีโอกาสขาดประโยชน์จากโปรตีน การเสริมเวย์โปรตีนไอโซเลทจะช่วยป้องกันการขาด และการดูดซึมโปรตีนเข้าไปในร่างกายทำได้ดี
3. สำหรับผู้ที่เจ็บป่วยหรือเป็นโรคเรื้อรังต่างๆ จะช่วยฟื้นฟูประสิทธิภาพและความสามารถของร่างกายในผู้ที่อ่อนเพลีย และช่วยให้หายจากความเจ็บป่วยได้เร็วขึ้น
4. สำหรับผู้ป่วยด้วยกลุ่มโรคที่ต้องการโปรตีนปริมาณสูง เพื่อช่วยเสริมสร้างเม็ดเลือดทั้งเม็ดเลือดขาวและเม็ดเลือดแดง เช่น โรคตับ โรคมะเร็ง หรือโรคเอดส์ เป็นต้น
5. สำหรับเด็กเล็กที่ไม่ได้รับประทานนมแม่ หรือเด็กที่แพ้นมวัว สามารถรับประทานเสริมจากนมทดแทนที่เด็กรับประทานอยู่
6. เป็นแหล่งของการสร้างกล้ามเนื้อในร่างกาย และยังช่วยเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อโดยปราศจากไขมัน

ตัวอย่างการใช้เวย์โปรตีนไอโซเลตในทางการแพทย์

ในผู้สูงอายุ 70 ปีขึ้นไปมีการศึกษาในปี 2541 มีข้อมูลว่าการได้รับกรดอะมิโนที่ครบถ้วนจากการรับประทานโปรตีนเสริม จะช่วยลดปัญหากล้ามเนื้อของผู้สูงอายุที่มักจะลีบเล็กลงตามวัยที่เพิ่มขึ้นได้

สำหรับเด็กเล็กที่มีปัญหาหอบหืดเนื่องจากหลอดลมไวต่อสิ่งกระตุ้นผิดปกติ การได้รับเวย์โปรตีนวันละ 2 ครั้งต่อเนื่องเป็นเวลา 1 เดือน ยังช่วยปรับปรุงคุณภาพการทำงานของปอด และลดการหลั่งสารที่กระตุ้นให้เกิดอาการหอบหืดลงได้

นอกจากนี้ ยังมีการเปิดเผยงานวิจัยโดยใช้เวย์โปรตีนไอโซเลตเสริมอาหารให้กับผู้ป่วยโรคตับอักเสบจากการคั่งสะสมของไขมันในตับที่มิได้มีสาเหตุมาจากการดื่มแอลกอฮอล์ โดยได้เริ่มทำการวิจัยตั้งแต่เดือนเมษายนปี 2550 มีกลุ่มเป้าหมายการวิจัยเป็นผู้ป่วยที่มีไขมันสะสมในตับจำนวน 38 คน อายุเฉลี่ย 48 ปี ซึ่งโรคชนิดนี้แม้ไม่ได้ทำให้เกิดการเจ็บป่วยในทันที แต่จะมีผลต่อการทำงานของตับ ทำให้เกิดการอักเสบจากเล็กน้อยไปจนถึงขั้นรุนแรงและในที่สุดก็จะทำให้เกิดโรคตับแข็งและมะเร็งในตับในที่สุด นอกจากนั้นกลุ่มเป้าหมาย 68% ยังเป็นผู้ที่มีความผิดปกติของระดับไขมันในเลือด เช่น มีระดับโคเรสเตอรอลสูงกว่าปกติ และระดับ HDL (ไขมันตัวดี) ต่ำกว่าปกติ ผลการตรวจวัดด้วยคอมพิวเตอร์ซีทีสแกน พบว่าผู้ป่วย 63% หรือ 24 คน จาก 38 คนที่ได้ รับประทานเวย์โปรตีนไอโซเลต มีระดับไขมันคั่งสะสมในตับที่ลดลง ผู้ป่วย 66% หรือ 25 คน จาก 38 คน แสดงถึงสภาวะการทำงานของตับที่ดีขึ้น โดยวัดจากค่าเอ็นไซม์ของตับ AST, ALT และ GGT ที่ลดลงใกล้เคียงระดับปกติ

ใครบ้างที่เราอยากแนะนำให้รับประทานเวย์โปรตีนไอโซเลท

• ผู้สูงอายุทั่วไป
• ผู้ป่วยระยะพักฟื้น หรือผู้ที่มีโรคเรื้อรัง หรือผ่านการผ่าตัด
• ผู้ป่วยที่ต้องการเพิ่มภูมิต้านทานโดยเฉพาะ เช่น ผู้ป่วยโรคเอดส์ ผู้ป่วยโรคเบาหวาน
• เด็กที่ไม่ได้รับประทานนมมารดา หรือมีปัญหาแพ้นมวัว

คำถามจากผู้ที่มีประสบการณ์การใช้เวย์โปรตีนไอโซเลท

Q: ถ้าปกติสามารถรับประทานอาหารประเภทเนื้อสัตว์ เช่น เนื้อปลา เนื้อไก่ ไข่ หรือถั่วเหลืองได้อยู่แล้ว จำเป็นต้องรับประทานเวย์โปรตีนหรือไม่

A: การรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพนี้รวมถึงต้องมีคุณภาพดี มีไขมันต่ำและดูดซึมไปใช้ประโยชน์ในร่างกายได้เต็มที่ รวมถึงในบางคนที่ต้องการโปรตีนเพื่อการซ่อมแซมและฟื้นฟูสุขภาพ การเลือกรับประทานโปรตีนจากแหล่งอาหารชนิดต่างๆ เมื่อเปรียบเทียบมิลลิกรัมต่อมิลลิกรัมของกรดอะมิโนจากเวย์โปรตีนไอโซเลทกับโปรตีนทั่วไปจากอาหาร ผู้เชี่ยวชาญแนะนำว่าเวย์โปรตีนไอโซเลทจะให้กรดอะมิโนที่มากกว่าโดยปราศไขมัน โคเลสเตอรอล และไม่ทิ้งของเสียจากการย่อยโปรตีนให้ร่างกายต้องขับออก ดังนั้นเมื่อต้องการให้ร่างกายได้รับประโยชน์จากโปรตีนเต็มที่ และไม่มีของเสียที่เกิดจากการย่อยโปรตีนสะสมในร่างกายโดยเฉพาะอย่างยิ่งในผู้สูงอายุที่อาจมีปัญหาเรื่องการย่อยหรือดูดซึมสารอาหาร หรือผู้ที่ป่วยเป็นโรคเรื้อรัง ผู้ป่วยหลังการผ่าตัดที่อยู่ในช่วงพักฟื้นร่างกาย เพื่อให้หายจากการเจ็บป่วยเร็วขึ้น การเลือกเสริมด้วยเวย์โปรตีนไอโซเลท จึงเป็นทางเลือกที่ดี และไม่มีโทษต่อร่างกาย

Q: เวย์โปรตีนไอโซเลทจากแหล่งต่างๆ นั้น ให้คุณสมบัติเหมือนกันหรือไม่

A: ไม่เหมือนกัน คุณภาพของเวย์โปรตีนนั้นจะแตกต่างกันตาม แหล่งของนมที่เลือกใช้ กระบวนการผลิตและคุณภาพของโรงงาน ดังนั้นการเลือกรับประทานเวย์โปรตีนไอโซเลท แนะนำให้พิจารณาโรงงานผลิตที่ได้มาตรฐานและมีความน่าเชื่อถือ

Q: ทำไมคนที่รับประทานนมวัวไม่ได้ เช่นมีอาการท้องเสีย หรือผื่นแพ้ จึงแนะนำให้รับประทานเวย์โปรตีนไอโซเลทได้

A: เพราะกระบวนการผลิตเวย์โปรตีนไอโซเลท ได้มีการแยกน้ำตาลแลคโตสที่เป็นสาเหตุของผู้ที่ย่อยไม่ได้ออกไปจนหมด ทำให้ผู้รับประทานไม่มีอาการท้องเสีย นอกจากนั้นยังสกัดแยกโปรตีนเคซีนที่เป็นสาเหตุของผื่นแพ้ออกไปจนเหลือปริมาณน้อยมาก จึงทำให้ผู้ที่แพ้โปรตีนเคซีนในนมวัวจึงรับประทานเวย์โปรตีนไอโซเลทได้

References:

1. Jangale Rohini Shankar and 2Ghanendra Kumar Bansal C.H.M.E. Society’s, Dr. Moonje Institute Of Management & Computer Studies, Nashik, India. Durga Prasad Baljeet Singh Post Graduate College,Anoopshahr
2. http://webdb.dmsc.moph.go.th/ifc_food/a_fd_4_00t.asp?info_id=469
3. A Scientific White Paper. Research On The Importance Of Whey Protein For Achieving Optimal Health and Longevity. An Official Publication of: Ceautamed Worldwide, LLC
4. PAUL J. CRIBB et el. Effects of Whey Isolate, Creatine, and Resistance Training on Muscle Hypertrophy Exercise Metabolism Unit, Center for Ageing, Rehabilitation, Exercise and Sport and the School of Biomedical Sciences, Victoria University, Victoria,  Australia